ΠΟΝΟΣ – ΥΠΟΜΟΝΗ (Π. ΚΑΛΛΙΣΤΡΑΤΟΣ ΛΥΡΑΚΗΣ – ΓΙΑΤΙ Ο ΠΟΝΟΣ ΣΤΗ ΖΩΗ ΜΑΣ;)

Η παρουσία του πόνου στη ζωή μας
Οποιοδήποτε αξίωμα, όσα χρήματα, οσεσδήποτε επιστημονικές γνώσεις και αν κατέχει ο άνθρωπος δεν μπορεί να αποφύγει τις θλίψεις στη ζωή του. Είναι αδύνατο η θλίψη να μη χτυπήσει την πόρτα κάθε σπιτιού είτε είναι πολυτελές μέγαρο είτε φτωχή καλύβα.
Που θα στρέψει ο άνθρωπος το βλέμμα του και δεν θα αντικρύσει τον πόνο ; Πουθενά. Το βεβαιώνουν τα νοσοκομεία, τα ποικίλα θεραπευτήρια, τα άσυλα του πόνου κλπ. Αμέτρητες οι ασθένειες, αμέτρητοι οι ασθενείς. Υποφέρουν και μαζί τους υποφέρουν και οι οικείοι τους. Τη μεγαλύτερη όμως θλίψη τη φέρνει ο θάνατος.
Βέβαια υπάρχουν ένα σωρό άλλα γεγονότα στη ζωή μας τα οποία μπορούν να μας προκαλέσουν πόνο. Χρεοκοπίες, αποτυχίες στο γάμο, συκοφαντίες, φτώχια, ανεργία, οικογενειακά προβλήματα κλπ. Κλαίνε οι γονείς για το θάνατο του μονάκριβου παιδιού. Κλαίνε τα παιδιά διότι στερήθηκαν τη στοργική μητέρα τους. Κλαίει η σύζυγος διότι απέτυχε στην εκλογή συντρόφου διότι είναι μέθυσος, άσωτος, χαρτοπαίκτης. Διότι συμπεριφέρεται απέναντί της με τρόπο βάρβαρο, τυραννικό και απάνθρωπο. Πονάει ο σύζυγος διότι η γυναίκα του αποδεικνύεται φιλόνικος, γλωσσώδης, σπάταλη, που δεν έχει το νου στο νοικοκυριό, αλλά στους χορούς, τις διασκεδάσεις, τις κρουαζιέρες, τις ατελείωτες δεξιώσεις, τα χαρτιά, τη μόδα. Πονούν και οι δύο διότι τα παιδιά τους είναι κακότροπα, ανήθικα και ατίθασα.
Για τις ευαίσθητες ψυχές ο πόνος είναι περισσότερο οξύς και οδυνηρός και έχει αντίκτυπο και στο σώμα: στομαχικές διαταραχές, αϋπνίες, άγχη, έλλειψη ψυχικής γαλήνης. Ακόμη και η σκέψη, το συναίσθημα και η θέληση υφίστανται τις συνέπειες της θλίψης.
Στις ώρες αυτές του πόνου μας κυριεύει αθυμία, μελαγχολία, δειλία, ταραχή και μεγάλη λύπη. Πολλές φορές ο Δαβίδ στενάζει, όπως π.χ. στο ΝΔ΄ψαλμό: «Η καρδιά μου στα βάθη μου έχει κυριευθεί από ταραχή και αγωνία. Φόβος και τρόμος και δειλία παραλύουν τις δυνάμεις μου μπροστά στον κίνδυνο του θανάτου που πλησιάζει. Σκοτάδι αθυμίας και φρίκης σκεπάζει τα μάτια μου και δεν βλέπω καμιά διέξοδο γύρω μου». Σε παρόμοια περίπτωση ο μεγάλος και ατρόμητος προφήτης Ηλίας, όταν τον κατεδίωκε η Ιεζάβελ, είπε στο Θεό: «Πάρε την ψυχή μου Κύριε. Στείλε μου τη λύτρωση του θανάτου» (Γ’ Βασιλ. ΙΘ’ 4). Το ότι η ανθρώπινη φύση είναι ασθενής και κάμπτεται στις μεγάλες δοκιμασίες της ζωής, μας το φανέρωσε και ο ίδιος ο θεάνθρωπος Κύριος λέγοντας στον κήπο της Γεθσημανή: «Καταλυπημένη είναι η ψυχή μου μέχρι σημείου που να κινδυνεύω να πεθάνω από τη λύπη» (Ματθ. ΚΣΤ΄38).
Ωστόσο ο άνθρωπος είναι πλασμένος για τη χαρά και το πλήρωμα της χαράς του επιφυλάσσει ο Θεός στον ουρανό. Όμως σ’ αυτό τον κόσμο συνήθως η χαρά είναι ζυμωμένη με τη λύπη. Το είχαν διαπιστώσει και οι αρχαίοι μας πρόγονοι και γι’ αυτό έλεγαν: «Παράδοξο πράγμα να βρει κανείς άνθρωπο που σε όλη του τη ζωή να είναι ευτυχισμένος» (Τέρας, ει τις δια παντός του βίου ηυτύχησεν). Για τη συντριπτική πλειοψηφία των οδοιπόρων αυτής της ζωής ισχύει ο κανόνας της θλίψης, της δοκιμασίας, του πόνου, των δακρύων. Γι’ αυτό και η ζωή παρουσιάζεται ως ένα κρεμμύδι, που όσο περισσότερο το ξεφλουδίζει ο άνθρωπος τόσο περισσότερο δακρύζει. Δυστυχώς τα βάσανα πολλές φορές γίνονται βουνά αβάσταχτα που πλακώνουν τον άνθρωπο, τον λυγίζουν, τον γονατίζουν και τον κάνουν να μελαγχολεί. Έτσι χάνει τη χαρά και της παρούσας ζωής αλλά και της άλλης (εάν δεν κρατήσει σωστή στάση απέναντι στον πόνο).

Οι Ψευδολύσεις της φυγής
Τι λοιπόν πρέπει να κάνει ο άνθρωπος ; Εάν θελήσει με τις δικές του δυνάμεις ή τα πλούτη του να αντιμετωπίσει τον πόνο, θα ματαιοπονεί. Πριν όμως δούμε τι πρέπει να κάνει, ας δούμε την τακτική που ακολουθούν οι πολλοί.
(α) Ταξίδια: Πολλοί ακολουθούν την τακτική της φυγής. Αλλάζουν παραστάσεις. Όμως τα ταξίδια δεν μπορούν να κάνουν τον άνθρωπο να ξεχάσει για πάντα. Επίσης τα ταξίδια δεν είναι προσιτά σε όλους (κόστος, χρόνος, σωματική κατάσταση, υποχρεώσεις). (β) Διασκεδάσεις: Αυτοί οι άνθρωποι προσπαθούν με τα γέλια, το ποτό, ίσως τα ναρκωτικά και άλλες διασκεδάσεις να ναρκώσουν τα νεύρα του πόνου. Όταν όμως περάσουν αυτά, ενοχλούνται πιο έντονα από τον πόνο. (γ) Διάβασμα: πράγματι η μελέτη βιβλίων βοηθάει. Όμως όταν το μυαλό επιστρέφει στην καθημερινότητα, ο πόνος καταλαμβάνει την ψυχή.
Οι παραπάνω μέθοδοι δεν έχουν ουσιαστικό αποτέλεσμα διότι ο άνθρωπος δεν είναι μόνο νους ή μόνο αισθήσεις. Κυρίως και προπαντός είναι καρδιά που αισθάνεται. Αν παρομοιάσουμε το νου με ποτάμι, τότε η καρδιά είναι η πηγή από την οποία αυτό πηγάζει. Όσο και αν θελήσουμε να θολώσουμε τα νερά, με άλλες εικόνες και παραστάσεις, στο τέλος τα νερά θα ξεθολώσουν και ο πόνος που προέρχεται από την πηγή θα μεγαλώσει. Γι’ αυτό όπως έλεγε και ο Ιώβ «Παρακλήτορες κακών πάντες» (Ιώβ ΙΣΤ΄ 2), δηλαδή όλοι είναι παρηγορητές κακών, που αυξάνουν τον πόνο. Οι παραπάνω συμβουλές δεν έχουν ουσιαστικό αποτέλεσμα.
Υπάρχει τελικά λύση στη θλίψη ; Ναι υπάρχει ! Για να λυτρωθεί ο άνθρωπος από τον πόνο και να εξέλθει νικητής απαιτείται να οπλισθεί με μια άλλη δύναμη, πολύ ανώτερη από τη δική του. Η δύναμη αυτή είναι η δύναμη της ΠΙΣΤΗΣ. Μόνο η χριστιανική πίστη μπορεί να εισχωρήσει στην πηγή του πόνου και να αναπαύσει το πνεύμα.

Η αιτία του πόνου
Γιατί να πονώ και να υποφέρω; Γιατί τόσο πολύ εμένα με τιμωρεί ο Θεός; Η απάντηση δεν είναι πάντα εύκολο να δοθεί. Όπως λέει ο Απ. Παύλος: «Τις γαρ έγνω νουν Κυρίου; Ή τις σύμβουλος αυτού εγένετο; Ως ανεξερεύνητα τα κρίματα αυτού και ανεξιχνίαστοι αι οδοί αυτού» (Ρωμ. ΙΑ΄ 34, 33), δηλαδή ποιος γνώρισε τη σκέψη και τις βουλές του Κυρίου; Ή ποιος έγινε σύμβουλός τους; Πόσο υπερβαίνουν την ανθρώπινη έρευνα οι κρίσεις και οι αποφάσεις Αυτού, και πόσο είναι αδύνατο στο νου του ανθρώπου να παρακολουθήσει τις αγαθές μεθόδους του Θεού, με τις οποίες σώζει τους ανθρώπους. Σε πολλά ερωτήματα ο άνθρωπος βρίσκει απάντηση: γιατί πεινώ; Διότι δεν έφαγα. Γιατί νυστάζω; Διότι δεν κοιμήθηκα.
Γιατί όμως πονώ ;
Οι ορθολογιστές και υλιστές απαντούν ότι ο πόνος προειδοποιεί τον άνθρωπο πως κάτι κακό συμβαίνει στον οργανισμό του. Έτσι μπορεί ο άνθρωπος να λάβει τα μέτρα του. Η απάντηση αυτή δεν ευσταθεί. Αν η αποστολή του πόνου ήταν αυτή τότε γιατί η προειδοποίηση αυτή γίνεται σχεδόν πάντα όταν ο κίνδυνος είναι μικρός και σπανιότατα, όταν είναι μεγάλος; Π.χ. εγκεφαλικά, καρκίνος κλπ.
Ο άνθρωπος δημιουργήθηκε από το Θεό χαρούμενος και όχι θλιμμένος. Εάν δεν παρέβαινε την εντολή η παραδεισένια ζωή θα συνεχιζόταν δια μέσου των αιώνων. Η υπακοή του στο Θεό και το θέλημά Του, θα διατηρούσε συνεχώς, χωρίς θλίψεις και προβλήματα, την πορεία της ζωής του. Όμως μετά την παρακοή, δίκαια έλαβε το μισθό του: θλίψεις και πόνοι. Πολλές φορές μάλιστα ο άνθρωπος τα βάζει με το Θεό. Ο σοφός Σολομών λέει σχετικά: «Αφροσύνη ανδρός λυμαίνεται τας οδούς αυτού, τον δε Θεόν αιτιάται τη καρδία». Δηλαδή η ανοησία και η απερισκεψία γίνονται πολλές φορές η αιτία να συμβαίνουν στον άνθρωπο πειρασμοί, στενοχώριες και συμφορές. Και αντί ο άνθρωπος να τα βάλει με τον εαυτό του τα βάζει με το Θεό ! Αντί να κλάψει και να συντριβεί και να μετανοήσει και να ζητήσει το έλεος του Θεού, με αναίδεια και προκλητικότητα τα βάζει με το Θεό.
Όμως «Ο Θεός απείραστος εστί κακών, πειράζει δε αυτός ουδένα» (Ιακ. Α΄ 13). Ο Θεός ποτέ δεν είναι δυνατόν να πειρασθεί από κάτι κακό και πονηρό, γι’ αυτό και ποτέ δεν γίνεται αιτία να προκαλέσει πειρασμό και θλίψη στους άλλους. Ο Θεός οποιαδήποτε δοκιμασία και αν επιτρέψει στον άνθρωπο, αποβλέπει να τον καταστήσει δόκιμο αθλητή, άξιο να στεφανωθεί. Ακόμα και στις περιπτώσεις που εμείς φταίμε, Τον βλέπουμε να ζητάει να βγάλει από το πικρό γλυκύ. Μας αφήνει για ένα διάστημα να κλάψουμε και να καταλάβουμε τα λάθη μας. Μόλις όμως περάσει λίγος καιρός, κατά τρόπο θαυμαστό και θείο φέρνει έτσι τα πράγματα ώστε ο πόνος μας να βγάλει καλό. Μεταβάλλει την περίοδο της θλίψης σε ευκαιρία πολύτιμη, σε σχολή πνευματική, επιζητώντας να μας μορφώσει για την αιωνιότητα. Χρησιμοποιεί τον πόνο ως τον πλέον πεπειραμένο παιδαγωγό για να μας διδάξει αλήθειες, που με άλλο τρόπο δεν θα μπορούσαμε να διδαχθούμε. Για να ανακαλύψουμε τη σπίθα της καλής διάθεσης της ψυχής μας, που κάπου είναι κρυμμένη και σκεπασμένη κάτω από τις βιοτικές μέριμνες και κοσμικές ενασχολήσεις μας. Οι μαλακωμένες από τον πόνο ψυχές είναι σαν τα περιστέρια: έτοιμες να πετάξουν προς το Θεό. Να γίνουν καλύτερες. Να προοδεύσουν στην αρετή. Υπάρχουν όμως και ψυχές που είναι σαν τα βατράχια. Σκληρύνονται από τον πόνο και αρχίζουν την κτηνώδη ζωή, όπως τα βατράχια βουτούν στη λάσπη της λίμνης. Εμείς τι απ’ τα δύο θέλουμε να είμαστε; Αν αγωνιζόμαστε να είμαστε περιστέρια τότε να μη φοβόμαστε. Εύκολα θα πετάμε όταν τα βήματα του πόνου ακουστούν. Εύκολα θα καταφεύγουμε στο Θεό. Και εκεί θα βρίσκουμε τη χαρά, την ειρήνη και την παρηγοριά.

Ο Σκοπός του Πόνου
Δυστυχώς η καθημερινή πείρα έχει δείξει ότι η καλή υγεία, οι οικονομικές ανέσεις, τα πολλά αγαθά κλπ. τα οποία δίνει ο Θεός στα παιδιά Του, επειδή αυτά είναι κακομαθημένα και πνευματικά ακαλλιέργητα, αντί να τα χρησιμοποιούν όπως ορίζει ο Θεός, τα χρησιμοποιούν μόνο για τον εαυτό τους και γίνονται χειρότερα. Άλλωστε για τον Ισραηλιτικό λαό λέχθηκε κάποτε: «Και έφαγε Ιακώβ και ενεπλήσθη και απελάκτισεν ο ηγαπημένος. Ελιπάνθη, επαχύνθη, επλατύνθη και εγκατέλειψε τον Θεόν και απέστη από Θεού σωτήρος αυτού» (Δευτ. ΛΒ’ 15). Δηλαδή έφαγε ο Ισραηλιτικός λαός και χόρτασε με το παραπάνω. Και όμως αυτός ο λαός κλώτσησε το Θεό. Λιπάνθηκε και παχύνθηκε και αυξήθηκε σε λαό πολύ, και εγκατέλειψε το Θεό τον Σωτήρα του. Δυστυχώς τα ίδια συμβαίνουν σε κάθε εποχή. Μόλις ο λαός ανορθωθεί οικονομικώς και αισθανθεί ασφάλεια, εγκαταλείπει το Θεό. Η διασκέδαση και η σαρκολατρία αποτελούν κεντρικό ενδιαφέρον εκατομμυρίων ανθρώπων στην εποχή μας. Ως πότε όμως θα μακροθυμεί ο Θεός ; Γιατί δίνει και υποσχέσεις αλλά και απειλές: «εάν θέλητε και εισακούσητέ μου, τα αγαθά της γης φάγεσθε. Εάν δε μη θέλητε, μηδέ εισακούσητέ μου, μάχαιρα υμάς κατέδεται» (Ησ. Α’ 19-20). Σαφής προειδοποίηση. Καθαρή η υπόσχεση. Σαφέστατη η απειλή. Επομένως ο σκοπός των θλίψεων είναι αφυπνιστικός.
Δεν υπάρχει λοιπόν άλλος τρόπος να μας συγκινήσει ο Θεός και να μας ελκύσει στη μετάνοια; Όπως οι γονείς κάνουν το πάν με λόγια και συμβουλές να κατευθύνουν τα παιδιά τους, έτσι και ο Θεός. Υπάρχουν όμως περιπτώσεις που τα παιδιά δεν ακούνε, οπότε επιβάλλονται παιδαγωγικές τιμωρίες. Όπως λέει ο Δαβίδ: «Όταν απέκτεινεν αυτούς, τότε εξεζήτουν αυτόν και επέστρεφον και ώρθριζον προς αυτόν» (Ψαλμ. ΟΖ’ 34). Όταν τους τιμωρούσε με θάνατο, τότε ζητούσαν το Θεό από τα βαθιά χαράματα, και προτού ξημερώσει ήταν στο πόδι και παρακαλούσαν το Θεό. Αντίστοιχο παράδειγμα έχουμε και στο Μανασσή.
Η κακία μας, η φαυλότητα, η σκληρότητα και η αμετανοησία μας, υποχρεώνουν το Θεό να χρησιμοποιήσει το καυτήριο του πόνου. Ίσως τις στιγμές που το στοργικό χέρι του Θεού ανοίγει με το νυστέρι του τα αποστήματα των παθών μας, φωνάζουμε, αγανακτούμε και ίσως Τον θεωρούμε σκληρό. Όμως που να γνωρίζουμε πόσο μεγάλο σκοπό έχει η επέμβασή Του αυτή. Μέσω των θλιβερών περιστατικών της ζωής μας, ο Θεός μας καλεί να επιστρέψουμε κοντά Του. Όπως λέει και ο ψαλμός: «Εν ημέρα θλίψεώς μου τον Θεόν εξεζήτησα». Ο πόνος και η θλίψη μου με έκαναν να Σε αναζητήσω Θεέ μου. Και ο Ησαϊας λέει: «Παιδεία Κυρίου ανοίγει μου τα ώτα» (Ν’ 5). Η παιδαγωγική επέμβαση του Θεού μου ανοίγει τα αυτιά της ψυχής και με κάνει πρόθυμο να προσέχω πράγματα που άλλοτε περιφρονούσα.
Πολλά παραδείγματα υπάρχουν. Βλέπουμε τον Α ή τον Β επειδή έγιναν πλούσιοι ή κατέλαβαν κάποια θέση, αμέσως να διαστρέφονται εσωτερικά. Το παίρνουν πάνω τους, επαίρονται και περιφρονούν τους άλλους, φθάνοντας στο σημείο να νομίζουν ότι είναι ανώτεροι άνθρωποι και δεν έχουν την ανάγκη του Θεού. Αυτοί οι άνθρωποι δεν δέχονται να ακούσουν κανέναν. Για να μαλακώσει η ψυχή τους χρειάζεται συνήθως τράνταγμα μεγάλο. Ένα ατύχημα, μια πτώχευση, μια ασθένεια, μια οικογενειακή θλίψη τους μαλακώνει την ψυχή και αρχίζουν να σκέπτονται το Θεό. Και ο Χρυσόστομος συμπληρώνει: «Εκείνος που έχει άφθονα τα μέσα της ζωής, τον βλέπετε με πόση ταχύτητα και ευκολία τρέχει προς τα μονοπάτια της αμαρτίας. Εκείνος που με άνεση τα έχει όλα, τον βλέπετε ότι στην Εκκλησία όταν κηρύσσεται ο λόγος του Θεού είναι χαύνος και ράθυμος (απρόθυμος και κοιμισμένος)».
Γιατί όμως να δοκιμάζονται οι ευσεβείς; Όταν λέμε ευσεβής τι εννοούμε ; Τον άνθρωπο που απλά εκκλησιάζεται και κάπου-κάπου κοινωνεί χωρίς να γνωρίζουμε ποιος είναι στο βάθος; Ο άνθρωπος είναι μυστήριο σκοτεινό. Απ’ έξω μπορεί να παρουσιάζεται ως πρόβατο αλλά να είναι λύκος. Ας υποθέσουμε όμως ότι πράγματι κάποιος είναι ευσεβής, κι όμως δοκιμάζεται με θλίψεις. Πουθενά στη Γραφή δεν λέει «εσείς θα μου δίνετε ευσέβεια και Εγώ θα σας δίνω υγεία, καλοζωϊα και ευτυχία». Εάν υπήρχε κάτι τέτοιο τότε η ευσέβεια θα ήταν εμπόρευμα. Στην Αγία Γραφή ο χριστιανός παρουσιάζεται ως αγωνιστής: «Αγωνίζου τον καλόν αγώνα της πίστεως» (Α’ Τιμ. ΣΤ’ 12). Και ο Απόστολος Παύλος λέει: «δι’ υπομονής τρέχομεν τον προκείμενον ημίν αγώνα» (Εβρ. ΙΒ’ 1). Ο χριστιανός λοιπόν για να τονώσει την ψυχή του στην κατά Θεό ζωή δεν μπορεί να το επιτύχει παίζοντας και γελώντας. Αλλά δοκιμαζόμενος σκληρά αναδεικνύεται πραγματικός αγωνιστής του καλού αγώνα. Όπως λέει και ο Μ. Βασίλειος: «Όπως στο στάδιο φαίνεται ο καλός αθλητής, στην τρικυμία ο καλός κυβερνήτης και στο πόλεμο ο καλός στρατηγός, έτσι και ο καλός χριστιανός θα φανεί όταν τον δοκιμάσει η συμφορά και ο πειρασμός».


Ακόμα και οι μαθητές που ήταν συνεχώς με το Χριστό, είχαν και εκείνοι τις θλίψεις τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η τρικυμία. Ο Κύριος κοιμόταν και άρχισε τρικυμία. Οι μαθητές φοβήθηκαν. Ο Κύριος λοιπόν επέτρεψε την τρικυμία για να διδάξει τους Μαθητές αλλά και τους Χριστιανούς όλων των εποχών πως η αιώνια γαλήνη υπάρχει μόνο στον ουρανό. Και πως ακόμα και αν βρισκόμαστε συνεχώς κοντά στο Θεό, κάποιες στιγμές θα περάσουμε και εμείς μέσα από τρικυμίες, είτε λόγω των σφαλμάτων μας, είτε από την κακία των άλλων ανθρώπων. Ασφαλώς οι περισσότεροι δεν θέλουμε ούτε σταυρό ούτε αγώνα, αλλά υγεία, άφθονα χρήματα και ζωή χωρίς συμφορές. Αυτό όμως είναι μια παρεξηγημένη αντίληψη, διότι ο Χριστός είναι πάντοτε συνδεδεμένος με το σταυρό, με τον αγώνα, με τη θλίψη: «Εν τω κόσμω τούτω θλίψιν έξετε» (Ιω. ΙΣΤ’ 33). Είναι γενικός κανόνας από τον οποίο δεν εξαιρέθηκε ούτε ο Χριστός, ούτε η Παναγία ούτε κανείς Άγιος. Όπως τόνισε ο Ίδιος: «όστις θέλει οπίσω μου ελθείν απαρνησάσθω εαυτόν και αράτω τον σταυρόν αυτού και ακολουθείτω μοι» (Μαρκ. Η’ 34). Ασφαλώς η θλίψη είναι φωτιά η οποία κατακαίει τα ξύλα και τα ροκανίδια. Καθαρίζει όμως το χρυσάφι και το κάνει να λάμπει περισσότερο. Έτσι γίνεται και με εμάς: ότι ροκανίδια (πάθη και προσκολλήσεις) έχει μαζέψει η ψυχή, η θλίψη τα κατακαίει και αφήνει μέσα μας καθαρό μόνο όσο κομματάκι χρυσού (πίστης και αγάπης) έχουμε. Το αμπέλι για να κάνει σταφύλια δεν χρειάζεται μόνο την άνοιξη. Του είναι εξίσου απαραίτητος και ο χειμώνας με το χιόνι και τη βροχή. Έτσι είναι και για τους πιστούς οι θλίψεις. Η τρικυμία όμως της Γαλιλαίας μας αποκαλύπτει και κάτι άλλο: στις φουρτούνες της ζωής ο Θεός επεμβαίνει και προστατεύει τους πιστούς.

Η τιμωρία του να ζει κανείς χωρίς Θεό, είναι να υποφέρει χωρίς παρηγοριά. Ενώ οι πιστοί γνωρίζουν πόσο δυνατός είναι ο Χριστός που ακολουθούν. Συνεπώς γιατί να φοβούνται ; Γιατί να ανησυχούν; «Ισχύσατε και μη φοβείσθε». Αποτινάξατε λοιπόν το φόβο. Έχετε θάρρος και ελπίδα: «Κύριος των δυνάμεων μεθ’ ημών, αντιλήπτωρ ημών ο Θεός Ιακώβ». Ο Κύριος λοιπόν είναι μαζί μας, σκεπαστής και οδηγός στη ζωή μας.

Ας αναφέρουμε όμως και το παράδειγμα γονέων-παιδιών. Οι γονείς πολλές φορές τιμωρούν αυστηρά τα παιδιά τους προκειμένου να συμμορφωθούν με την ορθή αγωγή που τους δίνουν. Ο Θεός που είναι Πατέρας μας δεν πρέπει να ασχολείται με την αγωγή μας; Η Γραφή λέει: «Εκλέλησθε της παρακλήσεως ήτις υμίν ως υιούς διαλέγεται». Δηλαδή: μένετε απαρηγόρητοι διότι λησμονείτε ότι ο Θεός φέρεται απέναντι σας όπως εσείς στα παιδιά σας. Οι ρίζες κάθε παιδείας είναι πικρές. Οι καρποί όμως είναι γλυκείς. Λοιπόν μη δυσανασχετείς, σκληρύνεσαι και μένεις αμόρφωτος και αδιόρθωτος. Σε όσους, πάνω στη δοκιμασία, κλονίσθηκε η πίστη και η εμπιστοσύνη στο Θεό, δεν τα έχασαν μόνο αλλά περιέπεσαν σε τόση κατάθλιψη και απελπισία, ώστε να τους λυπάται κανείς. Κάθε πόνος και θλίψη είναι επέμβαση του Θεού για να μας σώσει από κάτι χειρότερο. Ο πόνος είναι εκδήλωση της αγάπης του Θεού.

Οι άνθρωποι, συνηθισμένοι πάντοτε να κολακεύουμε τους άλλους ή να υποχωρούμε στις αξιώσεις των παιδιών μας, θέλουμε την ίδια τακτική να εφαρμόζει και ο Θεός. Αυτή μας η στάση όμως είναι αρρωστημένη, διότι ευχαριστεί προσωρινά τον άλλο, δεν τον βοηθάει όμως στη ζωή του. Αντίθετα ένας συνετός πατέρας δεν διστάζει να ελέγξει και ποικιλοτρόπως να παιδαγωγήσει το παιδί του. Και γι’ αυτό λέει ο Σολομώντας και επαναλαμβάνει ο απ. Παύλος: «Ον αγαπά Κύριος παιδεύει, μαστιγοί δεν πάντα υιόν ον παραδέχεται» (Εβρ. ΙΒ’ 6). Εκείνον που αγαπά ιδιαίτερα ο Θεός, τον παιδαγωγεί με θλίψεις. Καθένα δε που ως υιό Του τον αναγνωρίζει, τον μαστιγώνει με ποικίλες δοκιμασίες. Ο ιερός Χρυσόστομος σχολιάζοντας αυτό το χωρίο λέει: «Ουκ είπεν πας μαστιζόμενος υιός, αλλά πας υιός μαστιγούται». Δεν είναι απόδειξη ότι καθένας που τιμωρείται είναι και υιός. Αλλά κάθε άνθρωπος, που αναγνωρίζεται ως γνήσιο παιδί του Θεού, δοκιμάζεται. Και συνεχίζει ο ιερός Πατήρ: «Μαστίζονται γαρ και ανδροφόνοι και τυμβωρύχοι και γόητες και μοιχοί και πολλοί τοιούτοι. Αλλ’ οι μεν ως κακοί κολάζονται, ημείς ως υιοί παιδευόμεθα». Συνεχίζοντας και ο απ. Παύλος λέει: «Ει παιδείαν υπομένετε, ως υιοίς υμίν προσφέρεται ο Θεός. Τις γαρ εστίν υιός ον ου παιδεύει πατήρ;» (Εβρ. ΙΒ’ 7). Εάν λοιπόν με υπομονή και καρτερία δεχόμαστε τις θλίψεις και τις δοκιμασίες, ο Θεός συμπεριφέρεται προς εμάς ως παιδιά Του. Διότι ποιο παιδί υπάρχει που να μην το παιδαγωγεί ο πατέρας του; Και προσθέτει ο απ. Παύλος: «Ει δε χωρίς έστε παιδείας, ης μέτοχοι γεγόνασι πάντες, άρα νόθοι εστέ και ουχ υιοί» (Εβρ. ΙΒ’ 8), δηλαδή αν όμως είστε χωρίς παιδαγωγία, στην οποία όλοι έχουν γίνει μέτοχοι, τότε είστε νόθοι και όχι υιοί.

Υπάρχουν πολλά παραδείγματα παιδαγωγίας τόσο στην Αγία Γραφή όσο και στην Εκκλησιαστική ιστορία. Για παράδειγμα ο Ιώβ: «Αληθινός, άμεμπτος, δίκαιος, ευσεβής, απεχόμενος από παντός πονηρού πράγματος». Γνωρίζοντας ο Θεός πως η ψυχή του Ιώβ είναι φτιαγμένη από χρυσάφι, δεν διστάζει να την βάλει μέσα σε μεγάλο καμίνι φωτιάς, για να την κάνει να λάμψει περισσότερο και να διδάσκει όλους τους ανθρώπους, όλους τους αιώνες. Αφού έχασε όλα του τα παιδιά, όλη του την περιουσία και την υγεία του καθόταν μέσα στην κοπριά και έξυνε τις πληγές του με ένα όστρακο. Όμως δεν κλονίζεται η πίστη του. Σε εκείνους που τον έκλαιγαν είπε: «Ουχί πειρατήριον εστίν ο βίος ανθρώπου επί της γης;» (Ιώβ Ζ’ 1). Η ζωή του ανθρώπου δεν είναι δοκιμαστήριο πάνω στη γη; «Ο Κύριος έδωκεν, ο Κύριος αφείλατο. Ως το Κυρίω έδοξεν, ούτω και εγένετο. Είη το όνομα Κυρίου ευλογημένον εις τους αιώνας» (Ιώβ Α’ 21). «Και εν πάσι τούτοις τοις συμβεβηκόσιν αυτώ ουδέν ήμαρτεν Ιώβ» (Ιώβ Β’ 10)! Αποτέλεσμα: «Ο Κύριος ηύξησεν τον Ιώβ» (Ιώβ ΜΒ’ 10). Διότι τελικά ο Κύριος «ευλόγησεν τα έσχατα Ιώβ ή τα έμπροσθεν» (Ιώβ ΜΒ’ 12). Και ο Δαβίδ λίγα πέρασε; «Εκοπίασα εν τω στεναγμώ μου, λούσω καθ’ εκάστην νύκτα την κλίνην μου, εν δάκρυσίν μου την στρωμνήν μου βρέξω». Και άλλοτε: «Θλίψις και οδύνη εύρον με και το όνομα Κυρίου επεκαλεσάμην. Περιέσχον με οδύνες θανάτου, κίνδυνοι Άδου εύρωσάν με. Και συ Κύριε, έως πότε; Ίνα τι υπνοίς; Ρύσαι την ψυχήν μου, σώσον με Κύριε». Ή μήπως ο Απόστολος Παύλος, το λιβάδι των αρετών (κατά τον ιερό Χρυσόστομο), δεν δοκιμάστηκε; «Εδόθη μοι σκόλοψ τη σαρκί, άγγελος σατάν, ίνα με κολαφίζη ίνα μη υπεραίρωμαι» (Β’ Κορ. ΙΒ’ 7). Μου δόθηκε σκουλήκι στη σάρκα, άγγελος του σατανά, για να με ταλαιπωρεί, για να μην υπερηφανεύομαι. Όμως εκτός αυτού, ο Απόστολος Παύλος πέρασε και ένα σωρό άλλες θλίψεις: «Εν πληγαίς υπερβαολλόντως, εν φυλακαίς περισσοτέρως, εν θανάτοις πολλάκις. Υπό Ιουδαίων πεντάκις τεσσαράκοντα παρά μιαν έλαβον, τρις ερραβδίσθην, άπαξ ελιθάσθην, τρις εναυάγησα, νυχθημερόν εν τω βυθώ πεποίηκα. Οδοιπορίαις πολλάκις, κινδύνοις ποταμών, κινδύνοις ληστών, κινδύνοις εκ γένους, κινδύνοις εξ εθνών, κινδύνοις εν πόλει, κινδύνοις εν ερημία, κινδύνοις εν θαλλάση, κινδύνοις εν ψευδαδέλφοις. Εν κόπω και μόχθω, εν αγρυπνίαις πολλάκις, εν λιμώ και δίψει, εν νηστείαις πολλάκις, εν ψύχει και γυμνότητι. Χωρίς των παρεκτός, η επισύστασις μου η καθ’ ημέραν, η μέριμνα πασών των Εκκλησιών. Τις ασθενεί και ουκ ασθενώ; Τις σκανδαλίζεται και ουκ εγώ πυρούμαι; Ει καυχάσθαι δει, τα της ασθενείας μου καυχήσομαι. Ο Θεός και Πατήρ του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού οίδεν, ο ων ευλογητός εις τους αιώνας, ότι ου ψεύδομαι» (Β’ Κορ. ΙΑ’ 23-31). Αν ακόμα αναλογιστούμε τα τόσα άλλα που ο Απόστολος Παύλος πέρασε (μεταξύ των οποίων και 4ετής φυλάκιση) καθώς και το μαρτυρικό του θάνατο, θα καταλάβουμε ότι ο δρόμος της ευσέβειας έχει θλίψεις. Έχει όμως και Εκείνον που παρηγορεί. Ο Θεός είναι ο Μόνος που μπορεί να παρηγορήσει τον άνθρωπο. Όταν ο απ. Παύλος ζήτησε να απαλλαγεί από την ασθένειά του, ο Θεός του απάντησε: «αρκεί σοι η χάρις μου, η γάρ δύναμίς μου εν ασθενεία τελειούται». Σου είναι αρκετή η χάρη που σου έδωσα και συνεχίζω να σου δίνω. Διότι η δύναμή Μου φαίνεται περισσότερο όταν ο άνθρωπος είναι ασθενής και με τη δύναμη τη δική Μου κατορθώνει μεγάλα και θαυμαστά πράγματα. Γι’ αυτό και ο απ. Παύλος είπε: «Αδελφοί χαίρω εν τοις παθήμασί μου» (Κολ. Α’ 24). Είμαι γεμάτος χαρά για τις δοκιμασίες και θλίψεις που μου στέλνει ο Θεός. Και «όταν ασθενώ, τότε δυνατός ειμί» (Κορ. ΙΒ’ 10). Όταν εξαιτίας της ασθένειάς μου δεν μπορώ να κάνω τίποτα, τότε βλέπω τη δύναμη του Θεού να επεμβαίνει και να κάνει θαύματα. Υπάρχουν και άλλα πολλά παραδείγματα: πόσα δεν πέρασε ο Μ. Βασίλειος, ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος (συκοφαντίες, εξορίες), ο Μ. Αθανάσιος (5 φορές εξορίσθηκε και έμεινε 16 χρόνια στην εξορία), οι μάρτυρες της Εκκλησίας. Όλοι όμως γνώριζαν ότι: «ουκ άξια τα παθήματα του νυν καιρού προς την μέλλουσαν δόξαν αποκαλυφθήναι εις ημάς» (Ρωμ. Η’ 18) και «δια πολλών θλίψεων δει ημάς εισελθείν εις την βασιλείαν του Θεού» (Πραξ. ΙΔ’ 22), «ότι πολλαί αι θλίψεις των δικαίων», αλλά «εκ πασών αυτών ερύσατο ο Κύριος».

Έτσι λοιπόν και ο Σολομώντας έλεγε: «Ώσπερ δοκιμάζεται εν καμίνω άργυρος και χρυσός, ούτω εκλεκταί καρδίαι παρά Κυρίου» (Παροιμ. ΙΖ’ 3). Όπως καθαρίζεται ο άργυρος και ο χρυσός μέσα στην κάμινο της φωτιάς έτσι καθαρίζονται και οι καρδιές των εκλεκτών του Θεού στην κάμινο της θλίψεως. Και ο ιερός Χρυσόστομος τόνιζε: «Τούτο εστίν ειλικρινής αγάπη και όντως αγάπη, όταν μηδέν όπως τω φιλούντι χρήσιμον φιλώμεθα παρ’ αυτού. Φιλούμεθα γαρ ουχ ίνα λάβη, αλλ’ ίνα δω». Αυτό είναι ειλικρινής και γνήσια αγάπη, ότι ενώ εμείς δεν αξίζουμε τίποτε για το Θεό, Αυτός μας αγαπά. Και μας αγαπά όχι από ιδιοτέλεια για να πάρει κάτι από μας. Μας αγαπά κυρίως για να μας δώσει. Ο Θεός μας παιδαγωγεί «επί το συμφέρον, εις το μεταλαβείν της αγιότητος αυτού» (Εβρ. ΙΒ’ 10). Μας σφυρηλατεί και μας παιδαγωγεί για το συμφέρον μας. Μας κατευθύνει για να γινόμαστε από την παρούσα ζωή μέτοχοι της αγίας ζωής της δικής Του. Και ο ιερός Χρυσόστομος συμπληρώνει: «Παιδεύει, πάντα ποιεί, πάντα σπουδάζει, ώστε γενέσθαι ημάς δεκτικούς της αγάπης αυτού».
Όμως μήπως ο Θεός μας παιδαγωγεί περισσότερο από τις δυνάμεις μας; Ποτέ ! Λέει η Γραφή: «Πειρασμός υμάς ουκ είληφεν ει μη ανθρώπινος» (Α’ Κορ. Ι’ 13). Έχετε υπ’ όψιν σας ότι η δοκιμασία που επέτρεψε ο Θεός να σας επισκεφθεί, δεν είναι παραπάνω από τις δυνάμεις σας. Είναι ανθρώπινη. Για τους ανθρώπους σας και εμάς και όχι για αγγέλους. Και συνεχίζει: «Πιστός δε ο Θεός, ος ουκ εάσει υμάς πειρασθήναι υπέρ ο δύνασθε» (Α’ Κορ. Ι’ 13). Ο Θεός είναι άξιος κάθε εμπιστοσύνης, και σύμφωνα με τις υποσχέσεις Του, δεν θα σας αφήσει να δοκιμαστείτε παραπάνω από τη δύναμη και την αντοχή που έχετε. Αλλά το σπουδαιότερο είναι ότι: «ποιήσει συν τω πειρασμώ και την έκβασιν του δύνασθαι υμάς υπενεγκείν» (Α’ Κορ. Ι’ 13). Μαζί με τον πειρασμό και την θλίψη θα σας φέρει και το τέλος. Θα δώσει τέτοια κατεύθυνση στην όλη υπόθεσή σας και δοκιμασία σας, ώστε να είστε σε θέση να την υποφέρετε. Άρα καταλήγουμε σε τρία σημεία: (α) Κάθε συμφορά μας είναι σαν εκείνες που συμβαίνουν και σε άλλους ανθρώπους, (β) Ο Θεός ποτέ δεν επιτρέπει να μας έλθει συμφορά ανώτερη των δυνάμεών μας και (γ) Μαζί με τη δοκιμασία μας δίνει τα μέσα και τη δύναμη όχι μόνο να υπομείνουμε αλλά να βρούμε και διέξοδο στη συμφορά μας. Λοιπόν: «Θαρσείτε, εγώ ειμί, μη φοβείσθε»! Μη φοβάστε, είμαι Εγώ δίπλα σας. Ο Θεός δοκιμάζει τους δικούς Του, ποτέ όμως δεν τους εγκαταλείπει. Γι’ αυτό και εμείς ας επαναλαμβάνουμε τους λόγους του Ψαλμωδού: «Ινατί περίλυπος ει η ψυχή μου και ινα τί συνταράσσης με; Έλπισον επί τω Θεώ». Γιατί είσαι βουτηγμένη μέσα στη λύπη ψυχή μου; Γιατί με συνταράσσεις; Στήριξε την ελπίδα σου πάνω στο Θεό.
Συμπερασματικά λοιπόν ο μεγάλος σκοπός της θλίψης είναι να μας ελευθερώσει από τα πάθη, να λειάνει το χαρακτήρα μας τροχίζοντας τα καρκινώματα των παθών, να κατευνάσει τον εγωισμό μας με τις ατελείωτες απαιτήσεις που έχουμε από τους άλλους και να μαλακώσει την καρδιά μας, καλλιεργώντας μέσα μας την αγάπη και τη συμπάθεια απέναντι στους συνανθρώπους μας. Ο πόνος είναι το εργαστήριο της αγιότητας. Αλλά όπως για κάθε διαμάντι κάποια στιγμή τελειώνουν τα τροχίσματα και εκείνο που μένει είναι η αναφαίρετη λάμψη του, έτσι και με τις δοκιμασίες των χριστιανών. Κάποτε τελειώνουν και εκείνο που θα μείνει είναι η λάμψη και η ακτινοβολία της ψυχής. Και σ’ αυτή τη ζωή και στην αιωνιότητα. Ας ανορθωθούν λοιπόν τα παραλελυμένα γόνατα και τα πεσμένα από τη θλίψη χέρια. Θάρρος και δύναμη ας χυθούν στις ψυχές όσων βρίσκονται σε θλίψη. Ας συνεχίσουμε την πορεία μας στη ζωή. Εφ’ όσον είμαστε παιδιά του Θεού ας μη φοβόμαστε: ο Πατέρας παρακολουθεί τον αγώνα μας και σύντομα βραβεύει !

Πως Αντιμετωπίζεται ο Πόνος
Οι θλίψεις δεν είναι πάντα τιμωρίες αλλά και σοφή του Κυρίου παιδεία. Για όσους την αποδέχονται αποδεικνύεται το καλύτερο φάρμακο που βοηθάει στο να αφυπνισθούν, να ξαναθυμηθούν το σκοπό της ζωής τους και να δείχνουν συμπόνια στους συνανθρώπους. Προτού όμως προχωρήσουμε στην υπόδειξη αντιμετώπισης, αναφέρουμε 3 περιστατικά επέμβασης του Θεού: (α) ο Προφήτης Δανιήλ στο λάκκο των λεόντων, (β) οι τρείς Παίδες στην κάμινο του πυρός, (γ) Ο απ. Παύλος στο ναυάγιο. Πόσες και πόσες επεμβάσεις θα μπορούσαμε ακόμα να αναφέρουμε !
Εδώ πρέπει να αναφερθεί ότι προσπαθούν μερικοί με το μυαλό τους να αντιμετωπίσουν τη θλίψη. Όμως όσο και αν προσπαθήσει ο άνθρωπος δεν θα μπορέσει ποτέ μόνο με το μυαλό του να βρει κουμπί που πατώντας το θα απαλλάσσεται από το βάρος του σταυρού του. Και ας μη νομίσουμε ότι ο σταυρός μας είναι πολύ βαρύς (ας θυμηθούμε εδώ την ιστορία εκείνου που ζήτησε να αλλάξει σταυρό και βρέθηκε σε ένα χώρο γεμάτο από άλλους σταυρούς. Τελικά διάλεξε πάλι το δικό του!).
Πώς όμως αντιμετωπίζεται ο πόνος;
(1) Ποτέ να μη θλιβόμαστε για πράγματα που δεν αλλάζουν. Ένας καθηγητής έλεγε στους μαθητές του ότι υπάρχουν άνθρωποι που συνεχώς κλαίνε, όχι για τις αμαρτίες τους (αυτό θα ήταν καλό), αλλά από εγωισμό και πείσμα για πράγματα που έγιναν στο παρελθόν, ηθικές και υλικές ζημιές οι οποίες τώρα δεν διορθώνονται.. Τους συμβούλευε λοιπόν: «ποτέ να μην κλαίτε για το γάλα που χύθηκε». Όσο και να κλαις μπορείς να ξαναμαζέψεις το γάλα ; Κατά παρόμοιο τρόπο και τα ζητήματα που μας συμβαίνουν. Έγιναν. Άνθρωποι είμαστε με ελλείψεις και ατέλειες. Να προσέξουμε να μην επαναληφθούν. Τι κλαίς; Ερεύνησε τον εαυτό σου. Και αν μεν φταις εσύ, σπεύσε να ζητήσεις συγγνώμη. Αν όχι, μην ταλαιπωρείσαι.
(2) Βλέπε αισιόδοξα. Μερικοί μεγαλοποιούν τα πράγματα, τα υπερβάλλουν και δημιουργούν ατμόσφαιρα απελπισίας. Όχι αδελφέ. «Τη ελπίδι χαίροντες» μας συμβουλεύει ο απ. Παύλος. Δεν υπάρχει ζήτημα χωρίς λύση. Σκέψου λογικά και μελέτησε ψύχραιμα και αντικειμενικά αυτά που σου συμβαίνουν. Χωρίς προκατάληψη, μίσος ή φθόνο για κανέναν. Γιατί να είναι πάντα τα μάτια μας στις λάσπες της απαισιοδοξίας; Ας τα στρέψουμε προς τα αστέρια της ελπίδας. (σελ.110)
(3) Θυμήσου τον δεξιό ληστή. Και οι 2 ληστές υπέφεραν το ίδιο. Όμως πόσο διαφορετική στάση είχαν. Ο δεξιός ληστής αντί να κοιτάξει χαμηλά, τους σταυρωτές του, κοίταξε ψηλά προς τον Κύριο και αυτό γέμισε ελπίδα την ψυχή του. Ιδού λοιπόν και στη χειρότερη στιγμή ο άνθρωπος μπορεί όχι μόνο να ελαφρώσει το σταυρό του αλλά να κερδίσει και τη σωτηρία του.
(4) Πρόσεχε και τις ευλογίες του Θεού. Εκτός από αναποδιές έχουμε και τόσες ευλογίες. Τόσα πολλά αγαθά μας έχει δώσει ο Θεός. Άλλοι είναι φτωχοί, άλλοι άρρωστοι, άλλοι δεν έχουν ούτε φαγητό. Ας μετρήσουμε λοιπόν και πόσα καλά έχουμε. Όχι μόνο τα κακά.
(5) Η δύναμη της πίστεως. Όλα τα προηγούμενα όμως είναι ανίσχυρα να μας συγκρατήσουν στις πολύ δύσκολες στιγμές παρά τις επιταγές της λογικής. Και αυτό γιατί ο άνθρωπος πάνω απ’ όλα είναι ψυχή και καρδιά. Και για να σταθεί η καρδιά όρθια έχει ανάγκη από ισχυρό στήριγμα. Το στήριγμα αυτό μόνο η πίστη στον Κύριο το χαρίζει. Πρέπει να έχουμε απόλυτη πεποίθηση και εμπιστοσύνη ότι ο Θεός κυβερνάει τη ζωή μας. Τα πάντα τα κατευθύνει προς το συμφέρον μας. Τίποτα δεν γίνεται χωρίς τη θέλησή Του. Δεν είμαι ποτέ μόνος. Αλλά πάντα βρίσκεται κοντά μου ο Κύριος και με κρατάει με το παντοδύναμο χέρι Του. Ήδη από την Παλαιά Διαθήκη ο Θεός έδινε υποσχέσεις στους Πατριάρχες ώστε να μη δειλιάζουν, ούτε να φοβούνται. Λέει στον Αβραάμ: «Μη φοβού, εγώ υπερασπίζω σου, ο μισθός σου πολύς έσται σφόδρα». Είναι άξιο προσοχής ότι ο Κύριος δεν μάλωνε τους μαθητές Του για τη στενοχώρια τους άλλα για την ολιγοπιστία τους: «Τι δειλοί έστε ολιγόπιστοι;». Η πίστη λοιπόν μας εξασφαλίζει ελπίδα και θάρρος για τη ζωή. Ακόμα και οι γιατροί συνιστούν θάρρος και ελπίδα στους ασθενείς τους. Το πραγματικό θάρρος όμως και τη ζωντανή ελπίδα τα εμπνέει και τα δημιουργεί στην ψυχή μόνο η πίστη στο Χριστό. Τη Μ. Πέμπτη που οι μαθητές ήταν ταραγμένοι ο Κύριος τους είπε: «Μη ταρασσέσθω υμών η καρδία. Πιστεύετε εις τον Θεόν και εις εμέ πιστεύετε» (Ιω. ΙΔ’ 1). Μην ταράσσεστε. Έχετε απόλυτη εμπιστοσύνη στο Θεό και Εκείνος θα σας προστατέψει. Και συνεχίζει: «εν τω κόσμω τούτω θλίψιν έξετε, αλλά θαρσείτε, εγώ νενίκηκα τον κόσμον». Ενώ σε άλλα σημεία λέει: «Δεύτε πάντες προς με οι κοπιώντες και πεφορτισμένοι καγώ αναπαύσω υμάς» και «Άρατε τον ζυγόν μου εφ υμάς και ευρήσετε ανάπαυσιν ταις ψυχαίς υμών».
(6) Κάθε μέρα είναι μια καινούργια ζωή. Μη σκεφτόμαστε τα κακά που μπορεί να συμβούν σε 100, 10, 5, ή 1 μέρα. Ας κοιτάξουμε το σήμερα. Ας αξιοποιήσουμε την κάθε μέρα.
(7) Η ζωντανή πίστη. Όταν η πίστη στο Χριστό είναι ζωντανή μέσα μας τότε όλες οι ανησυχίες εξαφανίζονται. Ο Θεός κυβερνάει τη ζωή μας μέχρι την τελευταία της λεπτομέρεια. Εκείνος μας ανανεώνει συνεχώς τις ψυχικές δυνάμεις. Πώς όμως γίνεται αυτό; Για να ηρεμήσει το εσωτερικό μας θα πρέπει να διαθέτουμε λίγο χρόνο στον εαυτό μας, όποτε έχουμε ανάγκη. Ασχολούμαστε καθημερινά με τόσα μάταια πράγματα, ας ασχοληθούμε και με τον εαυτό μας. Το μέσο ανανέωσης της πίστεως και της δύναμης της ψυχής είναι ένα: η επικοινωνία μας με το Θεό, δια της προσευχής. Η προσευχή στη θλίψη είναι το πιο δυναμικό και αποτελεσματικό φάρμακο. Ιατροί όπως ο Καρρέλ λένε: «Η προσευχή είναι δύναμη τόσο πραγματική όσο και η βαρύτητα. Ως ιατρός είδα ανθρώπους, οι οποίοι, αφού κάθε άλλη θεραπεία απέτυχε, απηλλάγησαν από την ασθένεια και τη μελαγχολία με την ήρεμη προσπάθεια της προσευχής». Όσες φορές με μια θερμή προσευχή απευθυνόμαστε στο Θεό μεταβάλλουμε σώμα και ψυχή προς το καλύτερο. «Ουδέν ευχής δυνατώτερον», όταν αυτή είναι «πεπυρωμένη και γνησία. Αυτή και τα παρόντα διαλύει κακά και τα αδύνατα αυτή ποιεί δυνατά και τα δύσκολα ράδια και τα δυσχερή ευθέα», σημειώνει η πατερική σοφία. Ο Θεός έχει πολλούς τρόπους και από τη συμφορά να μας απαλλάξει και την υγεία μας να διαφυλάξει και λύση στα ζητήματά μας να δώσει. «Κύριε των δυνάμεων μεθ’ υμών γενού, άλλον γαρ εκτός Σου βοηθόν εν θλίψεσι ουκ έχομεν, Κύριε των δυνάμεων ελέησον ημάς». Πάνω στις θλίψεις έχουμε τη δυνατότητα να ψηλαφίσουμε τη δύναμη και την αξία της πίστεως και της προσευχής. Να διδαχθούμε πολύ περισσότερα πράγματα απ’ ότι μελετώντας δεκάδες βιβλία και να επαναλάβουμε αυτό που έλεγε ο Δαβίδ: «Ω Κύριε των δυνάμεων μακάριος άνθρωπος ο ελπίζων επί Σε».

Περί υπομονής: Η υπομονή είναι φάρμακο που ανανεώνει την ψυχή και το σώμα. Μας χαρίζει νέες δυνάμεις να συνεχίσουμε τον αγώνα μας. Είναι η δύναμη που βοηθάει την ψυχή να αντιμετωπίσει τις πιο δύσκολες περιστάσεις. Είναι η γενναιότητα εκείνη της ψυχής που ακόμα και όταν άδικα διώκεται και κατατρέχετε, όχι μόνο δεν αγανακτεί και δεν επιδιώκει να ανταποδώσει το κακό, αλλά συγκρατείται μέσα στα όρια της ευπρέπειας χωρίς να παραφέρεται και να μνησικακεί. Γενικά είναι η ασφάλεια της ψυχής. Όπως έλεγαν και οι αρχαίοι: «δια της υπομονής πάντα δούλα γίγνονται». Ναι άλλα πως θα την αποκτήσουμε; Εκείνος που πρωτίστως και κατά ποσότητες τη διαθέτει είναι «ο Θεός της υπομονής και της παρακλήσεως» όπως λέει ο Απ. Παύλος. Άρα πρέπει να την ζητούμε από Εκείνον. Όμως και μέσα στο βάθος της ψυχής μας υπάρχουν μεγάλες ποσότητες. Για να έρθουν στην επιφάνεια πρέπει να θερμανθούν με τη φλόγα της πίστεως. Οι ποσότητες αυτές ήλθαν στην επιφάνεια και κατά τους πολέμους, τις εκστρατείες και τις δυστυχίες που πέρασαν άλλοτε οι πρόγονοί μας. Άρα με προσευχή και προσωπική θέληση μπορούμε να θερμάνουμε την υπομονή. Και η αξία της υπομονής είναι μεγάλη. Ο Απ. Παύλος έλεγε: «Καυχώμεθα εν ταις θλίψεσιν, ειδότες ότι η θλίψη υπομονήν κατεργάζεται» (Ρωμ. Ε’ 3). Καυχόμαστε όταν μας έρχονται θλίψεις, γιατί ξέρουμε ότι οι θλίψεις βοηθούν να αποκτήσουμε την πολύτιμη υπομονή. Και ο Ιάκωβος Αδελφόθεος συμπληρώνει: «Πάσαν χαράν ηγήσασθε αδελφοί μου, όταν πειρασμοίς περιπέσητε ποικίλοις, γινώσκοντες ότι το δοκίμιον υμών της πίστεως κατεργάζεται υπομονήν». Όταν πέφτετε σε θλίψεις πρέπει να το θεωρείτε υπόθεση χαράς, γνωρίζοντας ότι η δοκιμαζόμενη πίστη σας έχει ως αποτέλεσμα την υπομονή, η οποία είναι αρετή πολύ μεγάλης αξίας. Και κάποιος ιατρός και Καθηγητής του Πανεπιστημίου της Βιέννης έλεγε: «Υπομονή! Το σωτήριο βάλσαμο που γιατρεύει κάθε ψυχή! Η θαυμάσια, μυχιωτάτη δύναμη της βουλήσεως. Ποιος ασθενής δεν αισθάνθηκε ως ευτυχή στιγμή τη γοητεία σου; Ποιος ιατρός αγνοεί ότι οι παροξυσμοί του πυρετού υποχωρούν ενώπιόν σου, διπλασιάζονται δε όταν εσύ απομακρύνεσαι από το κρεβάτι του αρρώστου. Ότι εσύ βοηθάς να δαμάζονται οι δριμύτεροι πόνοι και επιταχύνεις τις δυσκολότερες θεραπείες. Μόνο εσύ είσαι ισχυρή μέσα στον αδύνατο άνθρωπο. Μόνο εσύ είσαι η τελειοτάτη, η ωραιοτάτη αποκάλυψη της ψυχής, ως περικλείουσα δύναμη ικανή να ιατρεύει και το σώμα». Αλλά αν κάποιος δεν θέλει να δείξει υπομονή; Προφανώς δεν μπορεί να διορθώσει το πρόβλημά του. Μπορεί μόνο να το οξύνει περισσότερο. Οι άνθρωποι που χάνουν την υπομονή τους μοιάζουν με τον καπετάνιο που πάνω στην τρικυμία αντί να μένει στη θέση του και να κατευθύνει το σκάφος, τα παρατάει όλα και αρχίζει να τα βάζει με θεούς και δαίμονες για το κακό που τον βρήκε. Το ίδιο συμβαίνει και με μας. Πόσα προβλήματα δεν θα κερδίζαμε αν τα αντιμετωπίζαμε με καρτερία και υπομονή. «Η ζωή μου έχει γίνει κόλαση. Δεν αντέχω πια. Προτιμώ το θάνατο». Πόσοι και πόσοι δεν σκέφτονται έτσι. Όχι γιατί είναι ανυπόφορα τα παθήματά τους αλλά διότι έχουν αδύνατη θέληση. Κυρίως όμως διότι η ψυχή τους είναι κολλημένη στη ματαιότητα της παρούσας ζωής. Είναι θρησκευτικά αδιάφοροι. Στηρίζονται σε ανθρώπινες δυνάμεις και όταν βλέπουν πως αυτές είναι ανίσχυρες τότε τα χάνουν. Πέφτουν σε πέλαγος απελπισίας, διότι το Χριστό, που είναι το μόνο στήριγμα, Τον πέταξαν. Τα ανθρώπινα στηρίγματα στα οποία ήλπιζαν εξαφανίσθηκαν. Σε τι να στηριχθούν; Έτσι πλημμυρισμένοι από μελαγχολία και απογοήτευση σείονται σαν τα καλάμια. Ενώ όσοι ακολουθούν τα προστάγματα του Θεού μένουν ακλόνητοι. Όπως λέει ο Χρυσόστομος: οι νόμοι και τα προστάγματα του Κυρίου είναι ισχυρότερα και δυνατότερα και από την πέτρα. Γι’ αυτό σε εκείνους που με ακρίβεια τα φυλάσσουν πραγματοποιείται ο λόγος του Κυρίου: «κατέβη η βροχή και ήλθον οι ποταμοί και έπνευσαν άνεμοι και προσέπεσαν τη οικία εκείνη, και ουκ έπεσε». Δηλαδή όταν υπομένουμε με καρτερία τις θλίψεις στο τέλος λάμπει η αρετή, η αγάπη και η αφοσίωσή μας προς το Θεό. «Πονώ Κύριε, θρηνώ, σείομαι ολόκληρος, αλλά το βλέπεις με ειλικρίνεια . Θεέ μου, μέσα από τα βάθη της πονεμένης μου καρδιάς Σου ψιθυρίζουν τα χείλη μου: Γενηθήτω το θέλημά Σου». Και τότε συμβαίνει κάτι στο δοκιμαζόμενο παιδί του Θεού, που όσοι δεν το έζησαν δεν μπορούν να το κατανοήσουν. Η ψυχή εισέρχεται μέσα σε μια ατμόσφαιρα ουράνιας γαλήνης και ο άνθρωπος πάσχει χαρούμενα! Υποφέρει ειρηνικά ! «Δι υπομονής τρέχωμεν τον προκείμενον ημίν αγώνα» (Εβρ. ΙΒ’ 1). Και όπως έλεγε ο προφήτης Ησαϊας: «Οι υπομένοντες τον Θεόν αλλάξουσιν ισχύν, πτεροφυήσουσιν ως αετοί, δραμούνται και ου κοπιάσουσι, βαδιούνται και ου πεινάσουσιν» (Ης. Μ’ 31). Δηλαδή, εκείνοι που υπομένουν τα θλιβερά της ζωής με πίστη και ελπίδα στο Θεό, θα ανανεώνεται η δύναμή τους συνεχώς. Θα ανανεώνονται τα φτερά της ψυχής τους, όπως συμβαίνει με τους αετούς. Ενώ θα τρέχουν, θα αγωνίζονται, θα υποφέρουν, δεν θα αισθάνονται κανένα κόπο διότι θα στηρίζονται στο Θεό. Ενώ θα βαδίζουν επί ώρες, δεν θα πεινούν. Και ο Κύριος λέει: «Εν τη υπομονή υμών κτήσασθε τας ψυχάς υμών» (Λουκ. ΚΑ’ 19). Όσοι θέλετε να προοδεύσετε στη χριστιανική ζωή θα πρέπει να κτίσετε τη ζωή σας πάνω στην υπομονή. Η τελειοποίησή μας δεν είναι έργο μιας μέρας αλλά μιας ζωής. Και ο Ιάκωβος Αδελφόθεος λέει: «Μακάριος ανήρ ος υπομένει πειρασμόν. Ότι δόκιμος γενόμενος λήψεται τον στέφανον της ζωής ον επηγγείλατο ο Κύριος τοις αγαπώσιν αυτόν» (Ιακ. Α’ 12). Είναι πανευτυχής ο άνθρωπος εκείνος που με υπομονή και καρτερία βαστάζει κάθε δοκιμασία και θλίψη. Και όταν δια μέσου της δοκιμασίας γυμνασθεί και σταθεροποιηθεί στη χριστιανική ζωή, θα λάβει ως αμοιβή το στεφάνι της αιώνιας ζωής, το οποίο έχει υποσχεθεί να δώσει ο Κύριος σε όσους Τον αγαπούν. Και όπως λέει και ο Ιωάννης Χρυσόστομος: «Αν τοίνυν ενέγκης τας αλγηδόνας και ευχαριστήσης εις τας θλίψεις, μαρτυρίου στέφανον έλαβες». Αν με υπομονή υποφέρεις τα θλιβερά της ζωής σου και στις θλίψεις ευχαριστήσεις το Θεό, εξασφάλισες στέφανο μαρτυρίου.
Ας δείχνουμε λοιπόν υπομονή στα θλιβερά γεγονότα της ζωής μας. Και ο Θεός βλέπει τον αγώνα μας και θα μας ανταμείψει.